Hoe werkt stress nou precies?

Stress is een lichamelijke reactie als je geest denkt iets moeilijk of helemaal niet aan te kunnen. Je lichaam wordt in verhoogde staat van paraatheid gebracht. Het is een onbewust proces. Het is een natuurlijke reactie die gezond en nuttig is, maar alléén als deze kort duurt. Als je geest en je lichaam te lang en te vaak in een hoge versnelling draaien, ontstaat er ongezonde, chronische stress.

Gevarenscanner

Dat werkt zo. Je hersenen beschikken over een soort gevarenscanner: de amandelkern. Deze maakt automatische afwegingen of jij aan de eisen die aan je gesteld worden kunt voldoen. Op het moment dat het antwoord daarop ‘nee’ is, gaat de alarmbel af en krijgt je lichaam het signaal: “Gevaar! Je leven staat op het spel!” Vervolgens maakt je lichaam zich klaar om een topprestatie te leveren. Je hart gaat als een razende tekeer; er komen stresshormonen in je lichaam vrij. Bij kortdurende stress is dat onder meer adrenaline. Het zorgt ervoor dat we in een split-second kunnen reageren en dus kunnen overleven.

Gericht op overleven

Cortisol is een ander stresshormoon dat vrijkomt bij stress. Het werkt langzamer, maar langduriger. Het zorgt ervoor dat er energie wordt vrijgemaakt voor een langere tijd. Op die manier houdt je lichaam de druk van de stress-gevende situatie langer vol. Functies als lichaamsgroei, voortplanting worden stilgelegd; de lichamelijke weerstand neemt af. De spijsvertering wordt vertraagd. De speekselvorming stopt. Je zicht verandert: van dichtbij zie je scherper, je pupillen verwijden zich. Je gehoor verandert: het onderscheiden van verschillende geluiden neemt toe, maar het horen van zwakke geluiden neemt af. Het denken richt zich alleen nog op korte termijnoplossingen, op overleven.  

Van stress naar chronische stress

Na deze opbouw zou er ook weer een afbouw moeten plaatsvinden, waarbij jouw lichaam en geest zich herstellen naar een staat van ontspanning. De balans raakt echter verstoord als de ene stressreactie zich alweer aandient, nog voordat de vorige tot rust gekomen is. Daardoor zijn er voortdurend stresshormonen in je lichaam aanwezig, die de gevarenscanner in je hersenen aanzet tot nog scherper scannen van potentieel gevaar. Op die manier leidt stress tot chronische, langdurige stress.